From Isolation to Coherence:

Breestraat 101 te Beverwijk

Een bijzonder bewaard gebleven achttiende-eeuwse geschilderde kamer.

Achter de strakke achttiende-eeuwse gevel van het pand aan de Breestraat 101 in Beverwijk is een bijzondere geschilderde kamer bewaard gebleven. Het statige woonhuis ontstond in het midden van de achttiende eeuw uit de samenvoeging van twee zeventiende-eeuwse percelen. Waarschijnlijk heeft de tweede eigenaar van de woning, Lourens Stelt (1736-1784), de voorkamer met de geschilderde behangsels, marmeren schouw en figuratief stucplafond laten decoreren. Stelt erfde het huis van zijn vader Pieter Lourisz Stelt (1690-1777) en woonde er met zijn echtgenote en hun zoon Pieter Stelt (1766-1823), die later burgemeester van Beverwijk werd.

Bij binnentreden van de voorkamer vallen direct de rijk geschilderde behangsels op: vijf grote doeken tonen een Hollands landschap, waarin figuren wandelen, vissen en rusten. Naast de ramen en de schouw zijn er geschilderde guirlandes, terwijl boven de kastdeuren medaillons te zien met daarin portretkoppen van Bacchus en Ceres in grisaille. Boven de drie grote deuren beelden putti in grisaille de thema’s Vrede, Vrijheid en Welvaart uit.

De signatuur op deze bovendeurstukken toont dat de Haarlemse schilder Jacobus Luberti Augustini (1748-1822) ze vervaardigde. Jacobus leerde het vak in de bloeiende behangselfabriek van zijn vader Jan Augustini (1725-1773), en zette deze fabriek na diens dood voort. In Jacobus’ vroegste biografie wordt hij geroemd om zijn in grisaille geschilderde werken. De bovendeurstukken in Beverwijk zijn de enige nog bekende gesigneerde grisailleschilderingen van deze schilder, wat dit ensemble des te bijzonder maakt.

Met de aankoop in 2011 door Stadsherstel startte een uitgebreide renovatie van het pand. Ook de geschilderde kamer werd hierin meegenomen. Een restauratie was zeer noodzakelijk omdat de verzwakte opspanning, deformaties, scheuren en losse verf de doeken ernstig bedreigden. Ook het fraaie stucplafond dreigde letterlijk naar beneden te komen.

De restauratie vormde een uitgelezen moment om de geschilderde kamer diepgaand materiaaltechnisch te onderzoeken. Omdat de schilderingen nooit van de wand zijn verwijderd en nauwelijks zijn behandeld, levert het vertrek een schat aan informatie over hoe dergelijke vertrekken werden vervaardigd en daarmee een bijzonder kijkje achter de schermen bij het reilen en zeilen van een achttiende-eeuwse behangselfabriek.

Dit onderzoek geeft gecombineerd met kunsthistorisch en historisch onderzoek inzicht in de oorspronkelijke verschijningsvorm van de kamer waardoor enkele ingrepen die in de loop der eeuwen plaatsvonden in kaart kunnen worden gebracht. Deze kennis is essentieel voor het bepalen van de restauratiestrategie van de kamer.

Een publicatie van Ige Verslype en Johanneke Verhave over dit onderzoek is in voorbereiding.

Samenwerking
Het onderzoek naar de geschilderde kamer in Beverwijk wordt uitgevoerd in samenwerking met kleuronderzoeker Judith Bohan. Restauratiebedrijf Rescura behandelde het stuc- en houtwerk in de kamer. Om het restauratieteam voor het behandelen van de doeken te begeleiden werd schilderijenrestaurator Johanneke Verhave aangetrokken. Bouwhistorisch onderzoek naar de Breestraat 101 werd in het verleden uitgevoerd door Karianne Vozza-Vandenbroucke en Odwin Ralling.

Publicaties
I. Verslype, J. Verhave, S. Smelt, K. Keune, H. Sigmond, M. van Eikema Hommes, ‘A Painted Chamber in Beverwijk by Jacobus Luberti Augustini: ‘Novel insights into the working methods and painting practices in a painted wall-hanging factory’, H. Evans en K. Muir (red.), Technology & practice: studying 18th-century paintings & p art on Paper. (Postprints of the conference Centre for Art Technological Studies and Conservation (CATS), Kopenhagen, 2-3 juni 2014, Kopenhagen 2015, pp. 82-95.

J. Verhave, De wandbespanningen uit de voorkamer. Conditie en restauratie, in: A. Schweitzer et.al. (red), De Pastorie in de Breestraat. Nieuwe inzichten in de geschiedenis van Beverwijk. Historische reeks Midden-Kennemerland, Dl. 4, 2014 pp. 55-64.

Het onderzoek naar de geschilderde kamer in de Breestraat zal worden gepubliceerd in het proefschrift van Ige Verslype (promotiedatum 2018).